0-2 yaş dönemindeki bebeğin dil gelişimi
Dil gelişimi doğumla başlayan ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bebekler dünyaya geldikleri günden itibaren çevrelerindeki sesleri algılamaya, sesler çıkarmaya ve anadilin temel yapısını kazanmaya başlarlar.
Bebeklerin dil gelişimi nasıl olur?
– İlk bir ayda bebek; ağlama, öksürme, hapşırma gibi doğal sesler çıkarır. Birinci ayın sonunda ağlamaları çeşitli durumlara göre farklılaşmaya başlar.
– İkinci ve üçüncü aylarda bebek güler; ”k” ve “g” gibi ünsüz ve “a” “e”, “o” gibi ünlü harfleri çıkarmaya başlar.
– Dört-altı aylar arasında ünlü ve ünsüz seslerin sayısında artış gözlenir. Altıncı ayın sonuna doğru ünsüz ile ünlü sesleri birleştirmeye başlar; örneğin “ba”, “da”, “ma” v.b.
– Yedi-on iki aylar arasında ma-ma gibi hece tekrarları gözlenir. Bebek yetişkin konuşmasına benzeyen ancak anlaşılmayan ses dizileri meydana getirir. On birinci aydan itibaren anlaşılmayan ses dizileri arasına tek heceli sözcükler yerleştirmeye ve ilk anlamlı sözcükleri telafuz etmeye başlar.
– On iki-on sekiz aylar arasında sözcükleri amaçlı olarak kullanır. 3 ila 50 adet sözcükten oluşan sözcük dağarcığı vardır. Nesneleri ve vücut bölümlerini gösterir.
– On sekiz-yirmi dört aylar arasında basit yönergeleri yerine getirir, nesneleri ve resimleri isimlendirir. Sözcük dağarcığı 50-70 sözcük içerir.
– İki yaş bebeğin yürümeye, konuşmaya, kendi benliğini fark etmeye başladığı bir dönemdir. Yaşamın ikinci yılındaki hızlı gelişim bebeği pek çok açıdan bağımsız hale getirir. Motor yeteneklerle dil becerisinin kazanılmasının bebeğin bağımsızlığındaki etkisi büyüktür. İki yaş bebeği koşar, tutunarak merdivenleri inip, çıkar. Bu dönemde bildiği 70 veya daha fazla sözcüğü kullanır, iki sözcükten oluşan basit cümleler kurar. İki yaş aynı zamanda sorgu çağıdır. Bu evrede çocuk nasıl ve niçin sorularını ısrarla sorar.
0-2 yaş bebeğinin dil gelişimini desteklemek için neler yapabilirsiniz?
– Bebeğinizin gözlerinin içine bakarak ve gülümseyerek onunla konuşun. Onu ismi ile çağırın.
– Yatağın üzerine bebeğin göz teması kurabileceği, renkli, farklı sesler çıkaran hareketli oyuncaklar asın. Seslere yönelmesi, hareketleri izlemesi için yönlendirin. Dördüncü aydan sonra oyuncağa uzanması ve dokunması için destekleyin.
– 3. ve 4. aydan itibaren bebeğinizi kucağınıza alarak ayna karşısına geçin. Ona ismi ile seslenin, çıkardığı sesleri tekrar edin.
– Bebeğinizi olabildiğince çok aile görüşmelerine dahil edin. Akşam yemeğinde, masadaki diğer kişilerin konuşmalarını dinleyerek çok sayıda kelime öğrenir.
– 12. aydan itibaren bebeğinizin eline orta büyüklükte kırılmayan çelik ayna vererek “Bak benim burnum burada, senin burnun nerede?” şeklinde oyun oynayabilirsiniz.
– İlk 2 yıl bebeğinizi televizyondan uzak tutun. Yapılan araştırmalar 2 yaş öncesinde televizyon izleyen çocukların bilişsel gelişimlerinin olumsuz olarak etkilendiğini, dil gelişimlerinin geciktiğini ortaya koymaktadır. Bu dönemde aşırı televizyon izleme ile Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Otizm arasında ilişki olduğunu gösteren pek çok araştırma bulunmaktadır. Bu nedenle Amerikan Pediatri Akademisi önlem olarak 0-2 yaş bebeklerinin televizyon ekranlarından uzak durmaları gerektiğini vurgulamaktadır.
– Resimli kitaplar okuyun. Sayfaları çevirmesi için fırsat yaratın. Okuduğunuz hikayeler hakkında basit sorular sorun. Resim göstererek “Bu ne?” diye sorun.
– Masal, çocuk şarkıları, ninni, klasik müzik dinletin.
– Radyonuzu açın ve programları değiştirin. Müzik ve haberler bebeğinizin değişik tonlu sesler duymasını sağlayacak, duyduklarına tepki verecektir.
– Bebeğinizle bebeksi konuşmak yapmak yerine onunla doğal şekilde konuşmaya özen gösterin.
– Onun çıkardığı sesleri taklit edin. Bebeğinizin söylediği ”ba ba” “de de” gibi sesleri içeren cümleler kurun; “Ba-ba seni seviyor”, “De-de geldi” gibi.
– Altını değiştirirken yumuşak sesle şarkılar söyleyin. Günlük hayatınızda neler yaptığınız hakkında veya bebeğinizin hayatında olan kişiler abla, ağabey, büyükanne ve diğerleri hakkında ve ev hayvanlarına ilişkin şarkılar yaratarak, bebeğinize farklı şarkılar söylemeyi deneyebilirsiniz.
– Bir yaşından itibaren bebeğinize çevresini keşfetmesi için fırsat tanıyın.
– Etrafındaki insanlara, bebek ve çocuklara tepki göstermesi için onu cesaretlendirin; gülümsemek, baş baş yapmak gibi. Yaşıtlarıyla zaman geçireceği ortamlarda bulunmasını sağlayın, örneğin oyun alanları gibi.
– 1.5 yaşından itibaren bebeğinize resim kağıdı ve boyalar vererek resim yapması için destekleyin.
– Bebeğinizi 18 aydan itibaren müzik eşliğinde dans etmesi için teşvik edin. Hızlı müzikle hızlı dans ederek “hızlı” sözcüğünü, dingin müzikle yavaş hareket ederek “yavaş” sözcüklerini kullanıp onun bu sözcükleri öğrenmesini sağlayın.
– 2 yaşından itibaren bebekler gözledikleri olayları taklit etmeye başlarlar. Bu dönemde bebeğinizle birlikte günlük yaşamla ilgili oyunlar oynayabilirsiniz. Örneğin bebeği yıkama, uyutma, yemek yedirme v.b.
– Bebeğinizin dil gelişimi konusundaki endişelerinizi uzmanlarla paylaşmaktan kaçınmayın.
Pedagog Dr. Melda Alantar
