Bunamanın etkenleri ve seyir aşamaları

Halk sağlığını tehdit eden ve insanın yaşam kalitesini düşüren hastalıkların başında bunama gelmektedir. Ancak bunamanın yaşlanma sürecinin doğal ve kaçınılmaz bir yönü olmadığını vurgulamak doğru bir yaklaşım olacaktır. Uzmanlar, bunamanın seyri ve bunamaya neden olabilecek etkenler konusunda bilgiler veriyor.

Birçok farklı hastalık bunamaya neden olabilir. Hasta ve çevresindekiler hastalığın tam olarak ne zaman başladığını bilemez. Hastalar yeni tanıştıkları kişilerin isimlerini, telefon numaralarını unuturlar.

Başlangıçta her hangi bir sosyal ya da mesleksel sorunlar bulunmaz. Sonraları bununla birlikte konsantrasyon güçlülüğü, kelimeleri ve isimleri bulma zorluğu çekilir. Hastalar bilmedikleri yerlere seyahat ettiklerinde kaybolabilirler. Ve belirtileri, hastalığı inkâr ederler. Bellek işlevini test etmek için basit bir kaç uygulamadan söz edelim.

Bir kaç rakamı arka arkaya söyledikten sonra kişiden bunları aynen tekrarlamasını isteyin. Aynı uygulamayı birbirinden farklı dört ve beş rakam söyleterek tekrar edebilirsiniz. Ve 50 den veya 100 den geriye doğru ikişer veya üçer inerek saymasını isteyebilirsiniz. İki rakamlı iki sayıyı (örneğin 34+22-56) kalem kağıt kullanmadan toplayıp çıkarmasını isteyebilirsiniz. Bunalımların yaygınlığına ilişkin epidemiyolojik araştıralar değişik sonuçlar vermektedir.

Araştırmanın yapıldığı ülkeler ve bölgeler, deneklerin yaşı, tanı koymak, hastalığın şiddeti ve bilişsel bozulmanın tipini belirlemek için kullanılan yöntemlerdeki farklılıklar bunu açıklayabilir. Erişkin nüfusta ağır bilişsel bozukluğun yaygınlığı yaklaşık olarak %3 tür. 65 yaş üzerindeki bireylerin %2-4 günde Alzheimer tipi bunama bulunur. Bunamaların yaygınlığı yaşla birlikte artar. 85 yaşından sonra bunamaların yaygınlığı %20 ye ulaşır.

Bunama başlangıcı

Silik ve yavaş ilerleyici yakınmalar vardır. Hafif unutkanlık, yeni şeyler öğrenmede zorluk, konsantrasyon güçlüğü, karar verme yeteneğinde bozulma ve anksiyete görülür.

Bunamanın hafif dönemi

Hafıza sorunları baş gösterir. Yakın geçmişte olan olaylar ve konuşulanlar hatırlanamaz. Ancak adresler, önemli günlük olaylar doğru hatırlanır ve sosyal ilişkiler bağımsız sürdürülebilir. Alet kullanma, eşyaların yerini bulma, mali konular, ev bakımı ve kompleks ev işlerinde güçlük çekilir. Kelime bulmakta zorluk, içe kapanma, duygulanımda azalma gözlenir.

Bunamanın erken orta dönemi

İşyeri performansı, parasal sorunları çözümleme, randevulara uyabilme, yazışmaları yapabilme, tek başına araba ve toplu taşıma araçlarında yolculuk, yemek planlama ve hazırlama, ev aletlerini kullanabilme, hobilere devam edebilme gibi günlük yaşam aktiviteleri etkilenir.

Bunamanın orta ileri dönemi

Uygun kıyafet seçebilme, giyinme, temizlenme, banyo yapma, tuvaleti kullanma, yemek yeme gibi aktiviteler engellenir. Yakınların ismi hatırlanamayabilir. Amaçsız hareketler, bağırma, saldırganlık, yalnız kalmaktan korkma gibi davranış bozuklukları görülebilir. Hastaya ipucu verilse bile, son olaylar hakkında bilgisi yoktur. İleri dönemde devamlı bakıma ihtiyaç duyar. Konuşma ve bağımsız hareket etme yeteneği kaybolur.