Elektroşok tedavisi (EKT) nedir?

Kısaca EKT olarak bilinen Elektroşok tedavisi modern psikiyatrinin en etkili tedavi biçimlerindendir. Önceleri değişik kimyasal maddeler, hipoglisemik komalar (insulin ile) ve epileptik ajanlar ile hastaların konvulziyon geçirerek tedavi edilmesi denenmiş ve bir parça başarılı olunmuştur.

Böylesine sert ve insanlık dışı görünen tedavi nereden köken almıştır ? Aslında 20.yy psikiyatristlerinin çok basit bir gözleminden yola çıkılmıştır. Epileptik nöbet geçirenlerde şizofreni görülmediği savı temel alınmıştır. O zaman epileptik nöbetin taklit edilmesi belki de şizofreni tedavisinde çok önemli bir gelişme olacaktı. Bu nedenle değişik konvulzan ajanlar denenmiş ancak beklenilen sonuç yani şizofreni üzerinde mucizevi bir tedavi gücü gözlenmemeiştir. Yine de başka ruhsal bozukluklar (örneğin depresyon, mani ve şizofrenik eksitasyon) üzerinde güçlü tedavi edici etkisi olduğu görülmüştür.

Zaman içerisinde en zararsız konvulziyon yönteminin elektirik ile oluşturulanı olduğu anlaşılmış ve diğer konvulziyon oluşturma yöntemleri çağdışı kalmıştır. Bugün için elektirik ile konvulziyon oluşturulduğu için Elektrokonvulzif adı kullanılmaktadır.

Artık çoğunlukla EKT akut depresif epizodun tedavisi için kullanılmakla beraber depresyonun tekrarlamasını önlemede koruyucu etkisinin olmadığı kabul edilmektedir. Sert ve insanlık dışı bir yöntem gibi görülmesine rağmen gebelik ve yaşlılık gibi bazı özel durumlarda en güvenli tedavi biçimlerindendir. Etkisi diğer tedavi biçimlerine göre daha erken ortaya çıktığından acil psikiyatrik durumlarda veya ruhsal belirtilerin çok şiddetli olduğu durumlarda öncelikli tedavi seçeneği olmaktadır.

Elektroşok tedavisi tehlikeli midir?

Sanıldığı gibi gebe kişide EKT uygulaması tehlikeli değildir. EKT gebelik sırasında güvenle kullanılabilmekte ancak gebeliğin son dönemindeki uygulamalarda anestezik maddelere bağlı bebeğin olumsuz etkilenmesi söz konusu olabilmektedir. Yine de EKT gebelikte ilaç kullanımından daha güvenli bir yoldur. Bebeğin etkilenmesinin en az olduğu tedavilerden birisidir.

Aynı şekilde tıbbi veya fiziksel hastalığı olan yaşlı hastalarda EKT tedavisi trisiklik antidepresanlar gibi diğer farmakolojik tedavilerden özellikle kalp üzerine daha az toksiktir.

EKT tedavisi gören hastaların %15-20’lik kısmını şizofren hastalar oluşturur. Kalan hasta grubunu ise akut, katatonik ve afektif belirtileri olan şizofrenler ve saf duygudurum bozukluğu olan hastalar oluşturur.

Elektroşok tedavisi nasıl uygulanır?

Tartışmalı olmakla beraber çoğu klinisyen EKT uygulamasından önce antidepresan kullanımını keserler. Bunun nedenleri değişik olmakla beraber potansiyel kardiyotoksik, hipotansif ve epilepsi eşiğini düşürme gibi nedenler sayılabilir. EKT uygulaması sırasında kullanılan ilaçlara ve hastaların kullandıkları ilaçların etkileşimine dikkat edilmelidir.

Elektroşok tedavisinin ilaçlarla etkileşimi

Bir kısım ilaçların ise etkileşimine dikkat edilmelidir. Antikolinesteraz içeren oftalmik solüsyonlar, monoamin oksidaz inhibitörleri ve lityum, bir kas gevşeticisi olan ve EKT anestezisi sırasında kullanılan hızlı etkili depolarize edici bir blokaj yapan ilaç olan süksinil kolinin metabolizmasını yavaşlatarak komplikasyon gelişmesine neden olabilirler.

Sedatif-hipnotik ilaçlar, özellikle benzodiazepinler ve antikonvülzanlar nöbet eşiğini yükseltir ve hastanın nöbet geçirmesini engelleyerek tedavi edici etkinin oluşmasını engellerler. Reserpin gibi norepinefrin depolarını tüketen maddeler ise hipotansif şok oluşturabilirler. Lityumun EKT esnasında kullanılıyor olması ise sinir sistemi sekellerinde artışa yol açabilmektedir.

Günümüzde EKT daha insani bir görünüme sahip olmuştur. Hastaya acı çekebileceği ciddi bir tıbbi müdahalede bulunulduğundan önlem almak gerekmektedir ve bu sorun anestezi ile aşılmıştır. Müdahale öncesi hastaya anestezi verilmekte, yani bayıltılmaktadır. Ayrıca kasların kasılmasını önleyici bazı maddeler verilerek acı ve komplikasyonlar azaltılmaktadır.

Hekim hastanın konvulziyon geçirip geçirmediğini turnike uygulanmış bir koldan ve EEG kayıtlarından anlamaktadır. Bu yöntemle hasta korkutucu, rahatsız edici anılara sahip olmamaktadır. Ayrıca kas gevşeticinin uygulanması hastada kasılma ile oluşabilecek kas yırtık ve zedelenmeleri ile kırık ve çıkıkları da ortadan kaldırmaktadır. Modern EKT uygulaması ruhsal hastalıkların tedavisinde güçlü bir silah olarak insanlığın hizmetinde olmaya devam etmektedir.