İş yerinde psikolojik şiddete maruz kalmak

Çalıştığımız kurumlarda bazen üstü kapalı bazen de açık açık kendimizi içinde bulduğumuz pek çok çatışma ortamı vardır. Bu çatışmalar ne kadar kendimizi korumaya çalışsak da bir süre sonra üzerimizde stres yapar ve huzurumuzu kaçırır. Bu durum bir süre sonra sağlığımızı da tehdit etmeye başlar ve bunun sonuçları ülser, kalp hastalıkları gibi çok ciddi yerlere gidebilir. İşte iş yerinde yaşadığımız bu sıkıntılı duruma “mobbing” yani iş yerinde psikolojik şiddet adı verilmiştir.

İlk defa 1984’te ortaya atılan bu kavram, tek bir sefer değil, süreklilik arz etmektedir ve kötü niyetli, bir ve birkaç kişinin uyguladığı dışlama eylemidir. Hedefi ise bir işyerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak, ahlak dışı yaklaşımlarla kendilerinin iş performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek, işten ayrılmaya zorlamaktır.

İş yerinde psikolojik şiddet yöneticiler tarafından uygulanabildiği gibi çalışma arkadaşları tarafından da uygulanabilir. Mobbing genelde işini çok iyi, hatta mükemmel yapan; ilişkileri olumlu olan ve çevresindekilerce sevilen; çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam, bunlardan ödün vermeyen; dürüst ve güvenilir, kuruluşa sadık; bağımsız ve yaratıcı; yöneticisinin ya da çalışma arkadaşlarının yeteneklerinden üstün özelliklere sahip olan kişilere yöneliyor.

Araştırmalar “mobbing” mağdurlarının çoğunun otuzlu yaşlarda, iyi eğitimli hatta yüksek lisans, doktora gibi derecelerinin olduğunu gösteriyor. Parlak kariyeri olan bu kimseler, eski tarz yöneticiler ve herhangi bir artı özelliği olmayan ve yerini korumaya çalışan çalışma arkadaşları için bir tehdit oluşturuyor, bu nedenle saf dışı bırakılmalıdır.

Mobbing, örgütler bünyesinde bulaşıcı bir hastalık gibidir. Tedbir alınmazsa örgütün tüm organlarına yayılabilir. İşletmelerde güven, sevgi ve saygı azalır; motivasyon yok olur. Çalışanlar ve yöneticiler arasında uyumsuzluk baş gösterir ve iş verimliliği düşer. Duygusal saldırıya uğrayan kişi, her sabah güne iş stresi ile başlar ve işe gitmek istemez. İçinde bulunduğu çaresiz durum, kişinin sağlığını ciddi anlamda tehdit eder.

Mobbing durumunda saldırgan yaş, din, ırk, cinsiyet gibi konularda ayrımcılık yapabilir; bunun da ötesinde, kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla psikolojik taciz, kötü davranış, uygun olmayan görev ve adaletsiz maaş yöntemiyle yıldırmak isteyebilir.

İşletmelerde ve kurumlarda görülen yaygın mobbing davranışları şunlardır:

– Yapılan işler sürekli eleştirilir.
– Kişi umursanmaz ve sanki yokmuş gibi davranılır.
– Dini ve siyasi görüşleriyle alay edilir.
– Hakkında asılsız söylentiler çıkartılır.
– Hareketleri taklit edilmek suretiyle gülünç duruma düşürülür.
– Cinsel imalarda yada sözlü cinsel tacizde bulunulur.
– Verilen işler geri alınır. Kişinin kendine güveni sarsılır.
– Kişinin itibarını ve kariyerini zedelemek için yeteneği dışında işler verilir.
– Psikolojik ve fiziksel olarak ağır işlerde görevlendirilir.

Mobbing terörüne maruz kalanlar yaşadıklarının bir işyeri sendromu olduğunu kavramalı ve uğradıkları tacizin kendi suçları olmadığını anlamalı, pes etmemelidirler. Psikolojik yardım almak, işyerinde bulunan bilge kişilerin görüşlerinden yararlanmak gerekebilir. Bu gerçeğin farkında olabilen yöneticiler farklılıkları yöneterek, anlaşmazlık, uyumsuzluk, zıtlaşma ve birbirine ters düşme gibi durumlarda güç ve otoritelerini kullanarak bu tür çatışmaları çözebilmelidirler. Aksi takdirde işyerinde duygusal saldırıya uğramış olan yüksek zeka ve vizyon sahibi kişilerden oluşan çok sayıda insan kaynağı yok yere heba edilmiş olur.