En tehlikeli alerji anaflaksi öldürüyor

Alerjinin en korkulan ve en ağır şekli olan anaflaksi, vücudun tümünü ilgilendiren yaygın alerjik reaksiyonlara bağlı olarak gelişiyor ve ölüme neden olabiliyor. Uzmanlar, Anaflaksi’de, erken teşhis ve erken tedavinin hayati önem taşıdığını belirtiyor.

Anaflaksi hakkında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta’dan şu bilgileri aldık…

“Anaflaksi, alerjik şok ismiyle de bilinir; erken tanınıp acil olarak tedavi edilmediğinde kişiyi şok ya da ölüme kadar götürebilir. Gazetelerde okuduğumuz ‘Penisilin iğnesi yapıldı, yaşamını yitirdi’ veya ‘Arı sokmasından öldü’ gibi olayların nedeni hep anaflaksidir.

Her hangi bir maddeye bağlı ölümcül anaflaksilerin, yılda her on milyon insanın 4-20 kadarında görülebileceği tahmin edilmektedir. Buna göre, ülkemizde her yıl ortalama olarak 100 kişinin anaflaksiden dolayı yaşamlarını yitirdikleri söylenebilir.

Penisilin iğnesine bağlı anaflaktik ölümlerin görülme oranı ise yüzde 0.002 olarak bildirilmektedir. Arı sokmasına bağlı sistemik reaksiyonlar ise genel nüfusun yüzde 0.4-4′ ünde ortaya çıkmaktadır.

Anaflaksinin oluşumu

Anaflaksi, kişinin daha önce karşılaşarak duyarlı hale geldiği bir alerjenle ikinci kez karşılaşmasıyla oluşur. Duyarlı hale gelmek demek, bu alerjenle ilk karşılaşma sırasında, o maddeye karşı IgE sınıfından antikorlar oluşmasıdır. Bu antikorlar, bazı hücrelerin (bazofil, mast hücresi) yüzeylerine yapışır.

Duyarlı kişi o maddeyle tekrar karşılaştığında, hücre yüzeyindeki antikorla alerjen birleşir ve hücreden mediatör ismi verilen bir takım kimyasal maddeler salgılanır. Mediatörler de, bağışıklık sisteminin çeşitli bölümlerini harekete geçirerek anaflaksiye neden olur.

Anaflaktoid reaksiyon

Anaflaksinin, IgE olmaksızın ortaya çıkan şeklidir (Anaflaktoid anaflaksiye benzeyen anlamına gelir). Kişinin duyarlı olduğu madde, mast hücresini IgE’ye gerek olmadan doğrudan uyararak mediatör salgısına neden olabilmektedir.

Bazı ilaçların (aspirin, ağrı kesiciler, romatizma ilaçları ve röntgen çekiminde kullanılan kontrast maddeler…) ve egzersizin yol açtığı reaksiyonlar anaflaktoid tiptedir.

İdiopatik anaflaksi

Tüm araştırmalara rağmen anaflaksinin nedeni saptanamamışsa, buna idiopatik anaflaksi denir. İdiopatik anaflaksilerde ölüm ihtimali çok azdır. Anaflaksiye veya anaflaktoid reaksiyonlara neden olabilen maddeler nelerdir?

– İlaçlar (Penisilin, sefalosporin ve diğer antibiyotikler; aspirin, ağrı kesici ve romatizma ilaçları, lokal anestezikler, röntgen çekilirken kullanılan kontrast maddeler…)
– Serumlar ve aşılar
– Kan ve kan ürünleri
– Yiyecekler (Yumurta, süt, domates, fıstık, deniz ürünleri…)
– Yiyeceklere konan katkı maddeleri
– Bozulmayı önleyici maddeler (Sülfitler)
– Renklendiriciler (Tartrazin)
– Tat vericiler (Glutamat)
– Fiziksel etkenler: Egzersiz, soğuk
– Çeşitli maddeler: Lateks, sperm Prof. Dr. Küçükusta

Tehlike sinyalleri

Solunum sistemi belirtileri: Burunla ilgili olarak kaşıntı, su gibi akıntı, hapşırma, burun tıkanıklığı gibi belirtiler vardır. Ses tellerinin şişmesi (gırtlak ödemi), ses kısıklığı ve konuşma güçlüğü yaratabileceği gibi, bu darlığın çok fazla olması nefes alıp vermeyi güçleştirir, hatta tamamen imkânsız kılar ve ölüme neden olur. Bazı hastalarda ise astımlılarda olduğu gibi inatçı öksürük, hırıltılı solunum ve nefes darlığı gelişir.

Dolaşım sistemi belirtileri: Çarpıntı, düzensiz ve hızlı kalp atışları, göğüs ağrısı, baş dönmesi vardır. Kan basıncının düşmeye başlaması ciddi bir anaflaksinin habercisidir. Yaşlı hastalar kalp krizi de geçirebilir.

Sindirim sistemi belirtileri: Karında kramp tarzında ağrılar, bulantı, kusma, karında şişkinlik ve gerginlik, ishal ortaya çıkar.

Deri belirtileri: Kaşıntılar yaygın olarak tüm vücutta olabileceği gibi, sadece avuç içi, ayak tabanı, genital bölge veya bacakların iç kısmı gibi belirli yerlerde de olabilir.

Ürtiker, derideki soluk pembe renkte, üzerine bastırılınca solan, kaşıntılı kabarıklıklardır. Anjioödem ise, derialtındaki dokuda şişme ile karakterize bir tablodur; en çok dil, dudak ve göz kapaklarında görülür.

Bunlar kaşıntıdan ziyade karıncalanma ve yanma hissine neden olurlar. Hasta, bu şişliklerden dolayı gözünü açamaz, konuşamaz duruma gelebilir. Gözler sulanmış, kızarmış, şişmiştir.

Diğer belirtiler: Bu sistemlere ait belirtilerden başka bir çok hastada, terleme, idrar kaçırma, baş ağrısı, şuur bozukluğu, halüsinasyon görülür.

Anaflakside ölüm: Anaflakside ölüm nedeni, gırtlak ödemi veya inatçı tansiyon düşüklüğü veya kalp krizidir.