Televizyonun çocuklar üzerindeki etkileri
Kişilik gelişimleri ve psikolojileri için çocukların algılama seviyesine uygun ve olumlu karakterlerin ağırlıkta olduğu programları seçmek ve sadece bunları izlemesini sağlamak büyük önem taşıyor.
Memorial Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayten Erdoğan, anne ve babaların gün içinde zamanlarının önemli bir kısmını karşısında geçirdikleri televizyonu çocuklarına izlettirirken nelere dikkat edilmesi gerektiği ile ilgili bilgiler verdi.
Amerikan Pediatri Birliği, yapılan çalışmaları temel alarak yıllık yayımladığı tavsiye ve önerilerde, 0-2 yaş arasında TV izlettirilmemesini önermektedir. 2 yaş altına, TV izleme yerine, kişilerle karşılıklı etkileşim ve sosyal ilişkilere dayalı faaliyetler önerilmektedir. Çocukların gün içinde 1-2 saati geçmeyen şekilde algılama seviyesine uygun ve olumlu karakterlerin ağırlıkta olduğu programları izlemesini sağlamak gerekiyor.
Televizyonun olumlu ve olumsuz etkileri
TV, bilgisayar oyunlarına çocukların denetimsiz maruz kalmaları çeşitli sorunlara yol açtığı için, genellikle olumsuz yanları vurgulanmaktadır. Çocukların keşfetme, öğrenme yetilerinin gelişmesi için uyaran alması gereklidir. Bu uyaranlar işitsel (müzik, konuşmalar, vb.), görsel (TV, çevre), dokunsal (temas, nesnelerin yapısı), sosyal (arkadaş, vs.) gibi çok çeşitli olabilir.
TV görüntüleri, programlarda işlenenler, çocuk için öğrenmesine yardımcı uyaranlar sağlayabilir. Ancak çocuğun çevresindeki uyaranları denetleme olanağımız olduğu için öğrenmesini istemediğimiz uyaranları, çevrede kontrol edebiliriz.
TV’de ise kontrolü imkânsız çeşitlilikte çocuk için zararlı olabilecek birçok uyaran mevcuttur. Ek olarak yeterli düzeyde uyaran öğrenme için gerekli iken, uyaran fazlalığı öğrenmeyi engellediği gibi başka sorunlara da yol açabilir.
Hangi programları izlemeli?
Çocuklara, yaşlarına uygun şiddet ve açık cinsellik davranışlarının sergilenmediği, eğitici, gelişim için yararlı olabilecek çocuklara yönelik dizi, çizgi filmlerin seçilerek izlettirilmesi tavsiye edilir. Televizyonda bulmak zor oluyorsa, ya da denetimleri zorsa kaset, CD şeklinde hazırlanmış çocuk programları seçilerek izlettirilebilir.
Haberler sakınca içeriyor
Haberler erişkinler için hazırlanmakta olup, ne yazık ki Türkiye’de denetime rağmen şiddet, katliam, intihar haberleri ve görüntüleri çok sık yer almaktadır.
10-12 yaş altı çocuklar bu haberlerin stres yapıcı, yanlış şeyler öğretici etkisine duyarlı iken, daha büyük yaşlarda örnek alma davranışlarına yol açabilmektedir. Örneğin intihar olaylarının medyada yer alması sonucu, gençlerde aynı yolla intiharlarda o sürede artış gözlenmektedir.
Belli sınırlarda ve seçilmiş olan klip, dizi izlemelerinde sakınca yoktur. Fakat içinde şiddet, kavga, cinsellik veya ölüm olaylarının olmadığı dizi, klip sayısı azdır.”
Şiddet içerikli görüntülerin çocuktaki etkileri
Araştırmalar; gazete, TV, internet, bilgisayar oyunları gibi çok çeşitli medya ürünlerinde şiddet içerikli görüntü ve haberlere maruz kalan çocuklarda; saldırgan davranışlarda artma, şiddete duyarsızlaşma, uyku bozuklukları, gece kâbusları, saldırganı model alma, kendisine ve yakınlarına zarar geleceği korkuları geliştiğini göstermiştir.
Çocukların şiddet olaylarına katılmasında en önemli faktörün daha önce şiddete maruz kalmak veya tanık olmak olduğu da araştırmalarla tespit edilmiştir.
– Çocuğuyla birlikte televizyon izleyen anne-babalar, cinsellikle ilgili görüntüler karşısında ne yapmalıdırlar?
Daha önce de bahsedildiği gibi, baba ya da annenin çocuğa uygun olmadığını düşündüğü film ya da dizi sırasında, çocuğu vaktini geçirebileceği diğer aktivitelere yönlendirmeleri sağlıklı olur. Fakat beklenmeyen bir anda çıkan görüntüde acele, panikle çocuğu uzaklaştırmak ya da televizyonu kapatmak, aksine dikkat ve merakın artmasına neden olur. O sırada, çocuk başka bir uğraşa fark ettirmeden çekilmelidir.
– Televizyona alternatif olabilecek etkinlikler nelerdir?
Ne yazık ki gelişmiş ülkelerde yaygın olup ülkemizde hiç de yaygın olmayan en güzel alternatif, birlikte veya ayrı olarak kitap okumaktır. Yaşa göre değişmekle birlikte küçükler için oyun, daha büyükler için spor veya benzeri etkinlik de uygundur. Anne-babanın çocukla birlikte hem paylaşım yapabileceği, hem de çocuğun öğrenmesini artırıcı oyunlar tavsiye edilebilir.
– Televizyon ve çocuk ilişkisi ile ilgili olarak anne-babalara neler önerilebilir?
2 yaşın altında etkileşimli ilişkilerle çocuğu oyalamak, daha sonra ise belli sürede belli programların izlenmesini sağlamak, çocukların sınırlarını bilemediği yaşlarda önemli bir ebeveynlik görevidir. Sadece zararlı etkilerini göz önüne alarak, hem eğitici hem de eğlendirici özellikteki programlardan çocuğu uzak tutmak da olumsuz bir tutumdur. Bu konu da dahil olmak üzere ilgili ve olumlu anne-baba tutumu; diğer her durumda olduğu gibi katı kurallar koyup çocuğu kısıtlayan ya da aşırı izin verici olup kendi haline bırakan değil, dengeli bir şekilde çocuğun mutluluğunu da hesaplayıp aynı zamanda belli sınırlara uyabilmeyi de öğretebilen tutumdur.
